سرای خاتون قمصر ،کاشان

قمصر شهری زیبا و سرسبز واقع در ۳۰ کیلومتری جنوب شرقی کاشان است .سرای خاتون یکی از خانه های دیدنی در منطقه قمصر کاشان است که با معماری چشم نواز و پیچیدگی های حیرت انگیز خود، اثری ماندگار و زیبا در کنار بوستان های گل محمدی شهر گل و گلاب پدید آورده است که همه ساله با فرا رسیدن فصل گلابگیری پذیرای قریب به دو میلیون گردشگر است.

سرای خاتون قمصر ، بنایی با تلفیق معماری های اسلامی و اصیل ایرانی، میراثی است که در تاریخ و خاطره مردم ایران اسلامی خواهد ماند.چند سالی بیشتر از احداث این بنای به یادگار ماندنی، نمی گذرد و در حال حاضر نیز مراحل ثبت خود را به عنوان یک اثر ملی می گذراند تا مانند سایر خانه های تاریخی منطقه کاشان بر دامان کویری این سامان به یادگار بماند.

بناهای جدید در دهه های اخیر با اصول سنتی و فرهنگ ایرانی متناسب نبوده و غیرماندگار است؛ اما پدید آوردن بناهابی با تلفیق دانش روز و جلوه های سنتی ایرانی و اسلامی نیاز انسان های عصر حاضر است.در این بنای مقاوم و زیبا از سازه های مدرن، فولاد و بتن آرمه استفاده شده و ترکیبی از معماری های اصیل ایرانی، مناظر چشم نوازی در سقف، ایوان و اتاق ها ایجاد کرده است.

درباره سبک های معماری به کار رفته در این بنا باید گفت: سر در سرداب این خانه به شیوه خانه تاریخی استاد ‘ پیرنیا ‘ ، به شیوه منحصر به فردی با ضخامت پوسته پیازی، گچبری شده است.اطراف حوضخانه صفحه هایی وجود دارد که برای نشیمن استفاده می شود که در این میان صفحه شاه نشین در مقابل درب چوبی با گره درودگری و سقف مقرنس کاری شده در مرکز، جلوه زیبایی به محوطه زیرزمینی بخشیده است.

هریک از اتاق ها نیز با عنوان مشخصی طراحی شده، اتاق موسیقی به شیوه عمارت عالی قاپوی اصفهان در سقف، تنگبری شده و اتاق آیینه با ظرافت خاصی از بنای ‘ شاه چراغ ‘ شیراز الگو برداری شده است.در سقف این اتاق، ۱۲ دایره تعبیه شده که هر یک با ۱۲ قطعه فیروزه و به تعداد حروف ابجد نام صاحب بنا تزیین شده است.دو پیش بخاری در دو طبقه این بنا قرار گرفته که با طرح کلاه سربازان صفوی طراحی شده و با گچبری هایی به سبک قاجاری کاشانی زینت داده شده است.درب های این سرا و ورودی آن به سبک سنتی دارای کلون و هشتی بوده، در نماسازی از کاهگل و نقاشی اصیل ایرانی و در تزیینات نیز مقرنس کاری، گره سازی، رسمی بندی و سبک های معماری دوره های مختلف ایرانی و اسلامی به کار رفته است.این بنا در سال ۱۳۸۰ به اتمام رسیده است و هزینه ساخت آن هشت میلیارد ریال بیان شده است.

این اثر قدمت تاریخی ندارد و از معدود آثاری است که به دلیل معماری تلفیقی بی نظیر به کار رفته در آن، پدیده ای ارزشمند در هنر معماری ایرانی بشمار می رود.این بنا موزه و نمایشگاهی از معماری اصیل ایرانی، بوده و حاصل زحمت و تجربه ارزشمند استادان خبره معماری می باشد.

در این خانه ۲۰۰نوع هنر به‌کار رفته و هنرمندانی چون استاد بنی علی با هنر آینه کاری‌اش، استاد مطیفی فرد با هنر گچ‌بری، استاد شبانی در هنر نقاشی، استاد ارس با هنر لایه چینی و استاد شعبانی در هنر کاشی‌کاری در سرای خاتون هنرنمایی کرده‌اند و هر کدام چندین نفر زیرمجموعه نیز داشته‌اند. این گروه همگی زیر نظر استاد حلی – از معماران برجسته و به حقیقت از سرمایه‌های کاشان و ایران – نقشی بزرگ خلق کردند و اثری ماندگار از خود به‌جای گذاشتند چرا که این جمع در این خانه نه به‌عنوان استادانی مزدبگیر، بلکه با یک حس درونی و عشق و علاقه‌ای وصف‌ناپذیر نقش آفریدند و این حال دل آنهاست که مخاطب را با دیدن این اثر، واله و شیدا می‌کند.